Το μαγικό γάντι (ένα μαγικό παραμύθι στην καρδιά του χειμώνα)
ΟΙ μάσκες των ζώων και ένα τεράστιο γάντι για το παροδοσιακό ΓΑΝΤΙ
Οι μάσκες είναι αυτοσχέδιες, ζωγραφισμένες στο χέρι. Έγιναν με αφορμή το θεατρικο παιχνίδι του παραδοσιακού ουκρανικού παραμυθιού "Το γάντι" που ανέδειξε εδώ και 3,5 χρόνια το elniplex, συμπληρώνοντας το εκδοτικό -και όχι μόνο- κενό που δημιουργήθηκε μετά την παύση της κυκλοφορίας του.
Το θεατρικό παιχνίδι με τις συγκεκριμένες μάσκες έλαβε χώρα στο 10ο Νηπιαγωγείο Κερατσινίου από τους εκπαιδευτικούς και τα παιδιά. Μπορείτε να δημιουργήσετε κι εσείς τις δικές σας μάσκες με τα 7 ζώα που μπήκαν στο γάντι και να παίξετε το εκπληκτικό αυτό παραμύθι φτάνοντάς το μέχρι το τέρμα.
Στις φωτογραφίες οι 7 μάσκες των ζώων αλλά και το τεράστιο γάντι που δημιουργήθηκε με υφάσματα και δέρματα που χάρισε η κυρία Ρούλα στους εκπαιδευτικούς του νηπιαγωγείου και αξιοποιήθηκαν όμορφα.
Φωτογκαλερί: Το μαγικό γάντι (ένα μαγικό παραμύθι στην καρδιά του χειμώνα)
Σειρά “Γραμματική της φαντασίας”, εμπνευσμένη από το ομώνυμο βιβλίο του Τζιάνι Ροντάρι
Grammatica della Fantasia ήταν ο πρωτότυπος τίτλος του εξαιρετικά σημαντικού βιβλίου του Ιταλού Τζιάνι Ροντάρι που εκδόθηκε στην Ιταλία το 1973 (εκδόσεις Giulio Einaudi) και στην Ελλάδα το 1985 (εκδόσεις Τεκμήριο). Η σειρά μας “Γραμματική της φαντασίας” έχει την αφετηρία σε αυτό ακριβώς το εμπνευσμένο βιβλίο.
Τα κλιμακωτά ποιήματα
Τα κλιμακωτά ποίημα αυξάνουν βαθμιαία (κλιμακωτά) την ένταση στην παρουσίαση μιας σειράς από γεγονότα ή καταστάσεις. Κάθε προστιθέμενο δηλαδή γεγονός/κατάσταση, είναι πιο έντονο από το προηγούμενο, παίρνει τη δική του θέση στην ιστορία, την απόλυτη σειρά του στην αρχή της ιστορίας μέχρι να έρθει η επόμενη αναφορά, η επόμενη πρόταση και να πάρει τη θέση του “σπρώχνοντάς” το μια θέση “πιο μέσα”.
Κλασικό παράδειγμα:
Πήγε και ο ποντικός, και πήρε το φιτίλι
μέσ’ από το καντήλι
που έφεγγε και κένταγε η κόρη το μαντήλι,
ντίλι ντίλι ντίλι, της κόρης το μαντήλι.
Πάει και η γάτα κι έφαγε τον ποντικό
που πήρε το φιτίλι μέσ’ από το καντήλι
που έφεγγε και κένταγε η κόρη το μαντήλι,
ντίλι ντίλι ντίλι, της κόρης το μαντήλι.
Πάει κι ο σκύλος που έφαγε τη γάτα
που έφαγε τον ποντικό
που πήρε το φιτίλι μέσ’ από το καντήλι
που έφεγγε και κένταγε η κόρη το μαντήλι,
ντίλι ντίλι ντίλι, της κόρης το μαντήλι.
Κατόπιν εμφανίζονται στο ποίημα το ξύλο, ο φούρνος, το ποτάμι, το βόδι κι ο χασάπης. Το ποίημα έτσι μεγαλώνει διαρκώς και τα γρανάζια της μνήμης μας παίρνουν φωτιά.
Τέτοια ποιήματα μπορούμε να αυτοσχεδιάσουμε μέσα στην τάξη με τα παιδιά ή και οπουδήποτε αλλού (σπίτι κτλ) είτε αυθόρμητα είτε με βάση κάποιο κλιμακωτό παραμύθι που διαβάσαμε. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει την πρώτη πρόταση που θα λειτουργήσει ως συνθήκη εκκίνησης για το ποίημα.
Αν ασχολούμαστε, για παράδειγμα, με τον χειμώνα και έχουμε διαβάσει το υπέροχο “Γάντι”, μπορούμε να δώσουμε στα παιδιά μια τέτοια ή παρόμοια συνθήκη:
Ήταν ένας κυνηγός που πήγαινε στο δάσος
και του ‘πεσε το γάντι πάνω στο άσπρο χιόνι
Μπορούμε να δώσουμε τώρα το λόγο στα παιδιά ρωτώντας προωθητικές ερωτήσεις. “Ποιος λέτε να εμφανίστηκε τώρα στο δάσος και μπήκε μέσα στο γάντι;”
Ήρθε κι ένας ποντικός και μπήκε μες το γάντι
που έπεσε απ’ τον κυνηγό πάνω στο άσπρο χιόνι
και τώρα δεν παγώνει.
Ήρθε κι ένας βάτραχος και μπήκε μες το γάντι
που είχε μπει ο ποντικός
που έπεσε απ’ τον κυνηγό πάνω στο άσπρο χιόνι
και ούτε αυτός παγώνει.
Ήρθε και μια αλεπού και μπήκε μες το γάντι
που είχε μπει ο βάτραχος
που είχε μπει ο ποντικός
που έπεσε απ’ τον κυνηγό πάνω στο άσπρο χιόνι
και ούτε αυτή παγώνει.
Τα παιδιά αντιλαμβάνονται σιγά σιγά τη λογική και προσθέτουν ένα ζώο κάθε φορά μέσα στο γάντι λέγοντας κάθε φορά και όλους τους υπόλοιπους κατοίκους του γαντιού.
Μπαίνουν, έτσι, σε θέση δημιουργού, απολαμβάνουν τη διαδικασία και την ιστορία τους, οξύνουν τη φαντασία τους ενώ οι ομοιοκαταληξίες κάνουν ακόμα πιο διασκεδαστική την κλιμάκωση. “Μπορείς να το θυμηθείς με τη σειρά ή το μυαλό χάθηκε ξανά;”
Με αφορμή το παραδοσιακό ουκρανικό παραμύθι «Το Γάντι» και καθότι είμαι ένθερμη υποστηρικτής της σωματικής έκφρασης και θεωρώ ότι δεν θα έπρεπε να λείπει από κανένα θέμα που προσεγγίζεται διαθεματικά, δε θα παρέλειπα πριν την προβολή του οπτικοποιημένου υλικού, να ζητήσω από τα παιδιά να δραματοποιήσουμε το παραμύθι. Έτσι για παράδειγμα, θα έριχνα κάτω στο πάτωμα ένα μεγάλο κομμάτι ύφασμα ή ένα παλιό σεντόνι που θα συμβόλιζε το γάντι, θα μοιράζαμε ρόλους με τα παιδιά (των ζώων, του περιπατητή ανθρώπου, του σκύλου) και με αφήγηση (γιατί όχι και υπό τη συνοδεία μουσικής) θα ζητούσα από τα παιδιά, μπαίνοντας σε ρόλο εμψυχωτή, να το δραματοποιήσουν.
Σε δεύτερη αφήγηση θα μπορούσαν να προστεθούν και βοηθητικοί ρόλοι, π.χ. άνεμος, χιόνι, σύννεφα, τα δέντρα του δάσους ή και άλλα ζώα ή άνθρωποι (αφήστε και τα παιδιά να προτείνουν) με στόχο να επεκταθεί και να εμπλουτιστεί ακόμη περισσότερο η ιστορία (εξαρτάται και από την ανταπόκριση που θα είχε …). Επιπλέον θα μπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά, με ότι υπάρχει στην τάξη να φτιάξουν π.χ. αυτιά, ουρές, μάσκες με στόχο να επεκταθεί η ιστορία. Μπορεί να ολοκληρωθεί και σε περισσότερες από μία οργανωμένες. Την συγκεκριμένη δραστηριότητα την έχω κάνει (με άλλο θέμα), τα παιδιά την ζητούσαν ξανά και ξανά… Μην ξεχνάτε να εναλλάσσετε ρόλους ανάμεσα στα παιδιά, αν και είμαι σίγουρη ότι θα το ζητήσουν τα ίδια. Τραβήξτε τραπέζια, κάντε χώρο… η σωματική έκφραση και η κίνηση είναι φιλική προς παιδιά!!
Αν δεν προσφέρεται “Το γάντι”” για δραματοποίηση τότε ποια ιστορία θα μπορούσε καλύτερα; Η κυρία μπήκε στο χώρο κρατώντας ένα “αερόστατο”, ξέρετε αυτά τα υφασμάτινα που χρησιμοποιούμε για παιχνίδια με τα παιδιά (αν δε διαθέτετε μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα σεντόνι ή οποιοδήποτε ύφασμα σε μεγάλες διαστάσεις). Και άρχισε ο βομβαρδισμός ερωτήσεων. “Τι είναι αυτό κυρία; Τι θα το κάνεις; Θα παίξουμε παιχνίδια;”… “Γάντι… δε φαίνεται;” Έκπληξη, αμφισβήτηση… Και κάπως έτσι ξεκίνησε η αφήγηση… ξέρετε, με τα γνωστά συστατικά της, αλλαγή φωνής, διακοπή για να μαντέψουν την εξέλιξη, διακοπή για να θυμηθούμε όλα τα ονόματα των ζώων… Και επειδή τα παιδιά αγαπάνε τα παιχνίδια, την μίμηση και πολύ εύκολα μπαίνουν σε ρόλους, στο τέλος ήρθε και η πρόταση “Κυρία, θα το παίξουμε;” Μοιράσαμε ρόλους, ο ηλικιωμένος, ο σκύλος του, το ποντίκι, ο βάτραχος, ο λαγός, η αλεπού, ο λύκος, το αγριογούρουνο, η αρκούδα. Και επειδή πολλοί είμαστε στην τάξη και το γάντι μας είναι από αυτά που χίλιους καλούς χωράνε, στην παρέα ήρθε και το λιοντάρι, η τίγρης, ο ελέφαντας, ο καρχαρίας, η γάτα… η επιλογή ήταν των παιδιών. Και η κυρία στο ρόλο του αφηγητή φυσικά…
Τα ζώα πλησίαζαν το “γάντι” με το ύφος που αρμόζει στο ρόλο τους, το περιεργάζονταν, “Ποιος είναι;” ρωτούσαν, “Να μπω και εγώ;”, “Όχι” καμιά φορά απαντούσαν, διαπραγμάτευση, χαχανητά, φασαρία… Στο τέλος φυσικά χώρεσαν όλα τα ζώα και από μόνο του αυτό το γεγονός αποτελεί ευκαιρία για χορό, το “χορό του γαντιού”… δεν τον ξέρετε; Αφήστε τα παιδιά να σας τον μάθουν!!!!
Tip by Απόστολος Π.: μια εξαιρετική παραλλαγή μπορεί να προέλθει αν μετατρέψουμε τους εξαιρετικούς ήχους από τα κινούμενα σχέδια του γαντιού (δείτε το εδώ) σε mp3 και το βάλουμε ως υπόκρουση. Ακολουθούμε τους χαρακτηριστικούς ήχους (περπάτημα στο χιόνι, φωνές ζώων) και το…Γάντι μας ζωντανεύει αλλιώς.
Το Γάντι, το παραδοσιακό παραμύθι από την Ουκρανία μας χάρισε (και είναι σε θέση να μας χαρίζει) πάρα πολλές δραστηριότητες. Μερικές από αυτές συνδέονται με την ανάγνωση και τη γραφή. Φτιάχνοντας ένα γάντι (δύο αντίστροφες παλάμες), ανοίγουμε τρύπες με μονό διακορευτή και το “ράβουμε” με τον τρόπο που μας αρέσει (κλωστή, μαλλί, κορδέλα κτλ). Δημιουργούμε καρτέλες με γράμματα ή και ολόκληρες λέξεις. Στις φωτογραφίες βλέπετε τις φωνές (γράμματα) που σχηματίζουν τη λέξη ΓΑΝΤΙ και τα ονόματα όλων των ζώων που μπήκαν στο παραμυθένιο γάντι. Τα παιδιά αναγνωρίζουν τις λέξεις και τις τοποθετούν στο γάντι με τη σειρά που μπήκαν τα ζώα στο παραμύθι. Παράλληλα πραγματοποιούν τις φωνές των ζώων αλλά και όλους τους ενδεχόμενους διαλόγους. Η τοποθέτηση στη σειρά των λέξεων είναι μια μαγική διαδικασία. Θαρρείς πως τα παιδιά βλέπουν φωτογραφίες. Μα δεν είναι ακριβώς έτσι. Μπορεί σε αρκετές περιπτώσεις η αναγνώριση της λέξης να είναι φωτογραφική. Σε πολλές άλλες περιπτώσεις όμως καθόλου έτσι δεν είναι.
Πολλές ακόμα δραστηριότητες γραφής και ανάγνωσης μπορείτε να εφαρμόσετε. Παρακάτω είναι απλώς η παρότρυνση…
Το παραμύθι αφορά την αποδοχή του διαφορετικού, την κατανόηση και αλληλεγγύη στον πάσχοντα, σε εκείνον που βρίσκεται σε μειονεκτική θέση και έχει την ανάγκη μας. Ταυτόχρονα όμως θέτει και υπόγειους προβληματισμούς που γίνονται αντιληπτοί σε δεύτερη ανάγνωση:
-οι επισκέπτες του γαντιού ρωτούν πάντα πολύ ευγενικά αν μπορούν να εισέλθουν
-το μέγεθος τους διαρκώς μεγαλώνει και η δύναμή τους γίνεται όλο και μεγαλύτερη. Παρόλα αυτά κανένα δε χρησιμοποιεί τη βία για να επιβληθεί αλλά μόνο την ευγένεια και την ξεκάθαρη δήλωση της δίκαιης ανάγκης του.
-όταν πια εισέρχεται και η αρκούδα και δε χωρά κανείς άλλος, τότε μια ατέρμονη φωνή, (ένα γάβγισμα σκύλου σε άλλες εκδοχές) τερματίζει την παραμονή στη ζεστασιά και όλα τα ζώα φεύγουν από το γάντι που επιστρέφει έτσι στον ιδιοκτήτη του.
Πολλές σκέψεις μπορεί να κάνει κανείς για αυτό το υπέροχο παραμύθι αλλά και πολλές δραστηριότητες με τα παιδιά.
Δίχως περισσότερα λόγια, έχουμε και λέμε:
Το γάντι του/της…(όνομα παιδιού): Χειμώνα έχουμε, τα παιδιά φοράνε γάντια, κάποιοι μάλιστα δεν τα αποχωρίζονται ούτε μέσα στην τάξη. Ποια μικρά αντικείμενα χωρούν μέσα σε ένα παιδικό γάντι; Κάποια τουβλάκια, χρωματιστά σχήματα, κάποια μικροαντικείμενα που μπορούμε να φτιάξουμε εμείς από πηλό ή γύψο κυρίως. Ανατροφοδοτούμε το παραμύθι με την επαναφήγησή του σε γρήγορους ρυθμούς. Ένα ένα τα αντικείμενά μας μπαίνουν στο γάντι με τον προηγούμενο κάτοικο να αποδέχεται την είσοδό του. Στο τέλος το παιδί φωνάζει αδιάκοπα και το γάντι αναπηδά πετώντας έξω όλα τα αντικείμενα.
(Το δοκιμάσαμε με τα παιδιά ήδη. Διασκεδαστικό και ο,τι πρέπει για εκτόνωση αλλά και εξοικείωση με μουσικές έννοιες όπως η διάρκεια και το τέμπο)
Μαθηματικά: Η έννοια της πρόσθεσης από το 0 μέχρι το 7 αλλά εννοείται ότι μπορούμε να το επεκτείνουμε βάζοντας στο “δικό μας γάντι” και άλλα ζώα μέχρι να γίνουν όσα θέλουμε. Καθώς κάθε φορά προστίθεται ένα ζώο ακόμα η πράξη γίνεται 0+1, 1+1, 2+1, 3+1 κ.ο.κ.
Μαθηματικά: στο αυθεντικό γάντι που δεν είχε δάχτυλα, δε μπορεί να γίνει αντιστοίχηση. Αν πάρουμε ως δείγμα ένα γάντι των παιδιών με δαχτυλάκια, ασφαλώς μπορούμε να κάνουμε αντιστοίχηση. Μόνο που τα ζώα δεν είναι πέντε. Είναι επτά. Οπότε η αντιστοίχηση θα συναντήσει πρόβλημα. Δεν υπάρχει πιο σημαντικό πράγμα για το μυαλό των παιδιών απ’ το να τίθενται τέτοια όμορφα αδιέξοδα-προβληματισμοί. Το θεωρώ…πεμπτουσία της παιδείας.
Κινηματογράφος: κατεβάστε τα φώτα, κλείστε τις κουρτίνες, σκοτεινιάστε το χώρο, κάντε την τάξη ή το δωμάτιο του σπιτιού σας μια μίνι αίθουσα κινηματογράφου, δώστε όνομα στην αίθουσά σας που θα σας ακολουθεί σε όλες τις προβολές σας. Τώρα θα μυηθούμε, μετά το παιδικό “Γάντι”, στον κόσμο των μεγάλων. Μια υπέροχη ιστορία που μπορείτε να δείτε και να συζητήσετε τις προεκτάσεις της με τα παιδιά (νηπιαγωγείο, δημοτικό) είναι το Γάντι του Θανάση Σαράντου (πατήστε εδώ για να το δείτε), βουβή οκτάλεπτη ταινία με τις υπέροχες μουσικές του Μάνου Χατζιδάκι και του Κουρτ Βάιλ. Η ιστορία μιας κυρίας που χάνει το γάντι στο σταθμό του μετρό και καταδιώκεται από έναν νέο. Ασπρόμαυρο, ατμοσφαιρικό φιλμ υψηλής αισθητικής με βραβεία και συμμετοχές σε διεθνή και εγχώρια φεστιβάλ.
Τα ρούχα του χειμώνα: με αφορμή το γάντι, το θέμα μας επεκτείνεται σε όλα τα χειμωνιάτικα ρούχα.
Γαντoσαλάτα: ανακατεύουμε τα γάντια των παιδιών φτιάχνοντας έναν υπέροχο σωρό. Έπειτα ψάχνουμε ανά δύο διαγωνιζόμενους ποιος θα κάνει περισσότερα ταιριάσματα (ζευγάρια).
Τα χρωματιστά μου γάντια: αποτυπώνουμε το περίγραμμα από τις παλάμες μας (και δεξιά και αριστερή) σε ένα Α4. Έπειτα τα χρωματίζουμε στο ίδιο μοτίβο. Κάθε παιδί επιλέγει το δικό του μοτίβο (π.χ ροζ με κίτρινες βούλες) και πρέπει να είναι διαφορετικό από των άλλων παιδιών. Εκτός από τα μοναδικά μας γάντια (που μπορούμε να διακοσμήσουμε με πέρλες, χάντρες κτλ) έχουμε και ένα πρώτης τάξεως παιχνίδι για διάφορες δταστηριότητες: αντιστοιχήσεις, σειραθετήσεις κτλ.
Ο φακός μας τι βλέπει: γάντια μάλλινα, βαμβακερά, πέτσινα, δερμάτινα. Γάντια χάρτινα (τα δικά μας ντε). Γάντια από διαφορετική ύλη. Μήπως να ασχολούμασταν λίγο παραπάνω με την ύλη από την οποία φτιάχνονται τα γάντια και τα ρούχα μας και τι διαφορές έχουν μεταξύ τους; Ας ξεκινήσουμε με την υφή κι ας συνεχίσουμε τους μεγεθυντικούς μας φακούς. Κάτι θα μας αποκαλύψουν, θαρρώ…
Γαντοδημιουργίες: με τα γάντια μπορούμε να σχηματίσουμε τα πάντα. Όπως με τις παλάμες μας φτιάχνουμε ζώα, δέντρα, πουλιά κτλ, έτσι και με τα γάντια μπορούμε να φτιάξουμε τα πάντα. Αρκεί να σκεφτούμε.
Η επανάσταση του αντίχειρα: εκτός από το χαριτωμένο και ανατομικό των δαχτύλων “ένα ο αντίχειρας, δύο ο δεικτικός, τρία ο παράμεσος, τέσσερα ο παράμεσος και πέντε ο μικρός”, μπορούμε να προβληματιστούμε για την απίστευτη χρησιμότητα και τις δυνατότητες που έδωσε στον άνθρωπο η χρήση του αντίχειρα. Δοκιμάστε να πιάσετε πράγματα χωρίς τον αντίχειρα, με τα τέσσερα δάχτυλα μόνο. Θα δυσκολευτείτε σε μερικά πάρα πολύ. Και ασφαλώς δίχως αντίχειρα δε μπορείτε να κάνετε καμιά τεχνική δουλειά. Ο αντίχειρας ήταν όντως επανάσταση.
Γαντόκουκλες (glove dolls): δε θα αναφερθώ εκτενώς σε αυτό. Είναι δεκάδες οι ιδέες. Στη λαϊκή τα γάντια έχουν ένα ευρώ. Ακόμη δηλαδή και αν δεν έχετε κάποιο παλιό, μπορείτε να βρείτε σε φτηνή τιμή. Διακοσμήστε τα, ζωγραφίστε τα με το προσωπικό γούστο των παιδιών. Φτιάξτε υπέροχες κούκλες
Δείτε δυο βίντεο με όμορφη χειροποίητη δημιουργία κουκλών από γάντια.
Πώς να φτιάξετε γαντόκουκλα (κορίτσι)
Πώς να φτιάξετε γαντόκουκλα (αγόρι)
Μπορούμε να γράψουμε δεκάδες δραστηριότητες ακόμη. Στείλτε τις δικές σας ιδέες ώστε να δημιουργηθεί και τρίτη ανάρτηση από το γάντι βασισμένο στις εμπειρίες των επισκεπτών/αναγνωστών.